نبرد صنعت لوازم خانگی ایرانی با سایه واردات کالای خارجی
نشان تجارت - در یادداشت نسیم توکل آمده است: در چند سال گذشته که چشم‌انداز صنعت لوازم الکترونیک ایران به طور کامل نوشته شده است و از سوی دیگر کانون صنعت، دانشگاه، دولت برای ارتقای جایگاه تولید در صنعت لوازم خانگی ایران تأسیس شده است. این کانون براساس اساسنامه تصویب شده خود در پی آن است که صنعت لوازم خانگی کشور را از نظر فناوری و بومی سازی ساخت محصولات نوین دچار دگرگونی کند. ما شاهد ایجاد مراکز نوآوری بسیار زیادی در زمینه تحقیق و توسعه محصولات لوازم خانگی در کشور بوده‌ایم. به هر حال واردات دچار چالش‌هایی بود و اکثر شرکت‌های وارد کننده به این سو تمایل پیدا کرده‌اند که یا به صورت CKD قطعات را وارد کرده، مونتاژ و سپس به بازار ارائه کنند یا اینکه با برندهای متنوع تری تولیدات خود را به روز کنند.
تاکنون برخی از تولید کنندگان تلاش کرده‌اند محصولات پر مصرف همچون یخچال، اجاق گاز، ماشین لباسشویی و... را تولید کنند و در اختیار مصرف کنندگان ایرانی که بازار بسیار بزرگی در داخل دارد، قرار دهند. با این حال، هر روز شاهد این هستیم که شرکت‌های بیشتری به سمت و سوی تولید لوازم خانگی می‌آیند.
حتی بسیاری شرکت‌ها که در صنایع مخابرات، خودرو و نظایر آن فعالیت داشته‌اند چشم‌انداز آینده خود را به سوی تولید در صنعت لوازم خانگی پیش‌بینی می‌کنند تا بتوانند به این بازار ورود کنند.
کیفیت فدای قیمت نشود!
اما از یاد نبریم که واقعیت در کشور ما این است که به دلیل تورم، تحریم‌ها، نرخ ارز، واردات مواد اولیه، قیمت فولاد و... نشان می‌دهد که بسیاری از تولیدات لوازم خانگی در کشور نیاز دارند که قیمت‌های متناسب با قدرت خرید و بازار ایران داشته باشند.
هم‌اکنون، بسیاری از سیاست‌های تولیدکنندگان به این سو گرایش یافته که به بهانه کاهش قیمت نهایی از مواد اولیه ارزان و بعضاً کم کیفیت استفاده کنند؛ یعنی شاهد این هستیم که بسیاری از شرکت‌هایی که به عنوان زنجیره تأمین و تولید صنایع لوازم خانگی کشور فعال هستند، از بردهای مدارچاپی با کمترین کیفیت موجود و ارزان‌ترین مواد اولیه و قطعات الکترونیک معمولاً چینی درجه 3 استفاده می‌کنند و این سبب شده است که برند ایرانی لوازم خانگی صدمات و لطمات شدیدی را دریافت کند.
دلایل این موضوع هم خرابی‌ها، تعمیرات و تعویض قطعات به صورت مداوم است که به عنوان نمونه یک قطعه 30 هزار تومانی با قیمت 700 هزار تا یک میلیون تومان در مراکز خدمات پس از فروش عرضه می‌شود و هزینه‌های سر بار گزاف و فراوانی را به خانوار ایرانی تحمیل می‌کند. خانواده ایرانی به دلیل ارزان بودن قیمت محصول ایرانی آن را انتخاب می‌کند اما در نهایت مجبور خواهد بود بر خلاف برندهای خارجی هزینه‌های افزایشی را بابت تعمیرات پرداخت کند. این مسئله مستقیماً به استفاده از قطعات ارزان قیمت در ساخت محصول بر می‌گردد.
کاهش قیمت در ازای حذف امکانات
با این همه، بسیاری از خبرگان بر این باور هستند که تولیدکنندگان سطح کیفیت خود را با انتخاب قطعات بهتر بالاتر ببرند و در ازای آن امکاناتی انتخاباتی که افزایش قیمت را ممکن می‌سازد را کم کنند. منظور از امکانات فناوری‌هایی هستند که قیمت نهایی را بالا می‌برند و معمولاً در فرهنگ ایرانی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به شخصه باور دارم، این راهکار دارای تناقضی نیز هست. ما در عصر تحول دیجیتال زندگی می‌کنیم و جهان در حال پیشرفت در موضوع هوشمند سازی و استفاده از هوش مصنوعی در امور و محصولات زندگی خود است. بسیاری از کشورهای توسعه یافته شرق آسیا و اروپا از اینترنت اشیاء به عنوان مثال برای یخچال استفاده می‌کنند. هر چند که این طرح به هنگام ورود به ایران چندان مورد استقبال جامعه قرار نگرفت. می‌توان دلایل آن را در اعتماد سازی نسبت به فناوری و استفاده از آن همچنین استفاده از وسایل نوین در خانه جست‌وجو نمود. برای استفاده از ظرفیت‌های این طرح بسیار زود بود و تقاضای مربوط به آن هنوز در بازار ایران وجود نداشت.
با این حال، اگر صنعت لوازم خانگی نخواهد به آینده و تکنولوژی موجود در جهان نگاه کند هنگامی که سرانجام سایه شوم تحریم‌های اقتصادی از اقتصاد ایران برداشته شود، نرخ دلار مورد تعدیل قرار گیرد و واردات آزاد گردد مصرف کننده ایرانی بدون شک سراغ محصول خارجی و استفاده از فناوری روز خواهد رفت.
سخن آخر...
اگر تولیدکننده ایرانی با تحقیق و توسعه‌ای که در کنار تولید محصول خود انجام داده چیزی همتراز فناوری جهان نداشته باشد قطعاً بازار را از دست خواهد داد. با این روش مسیری که بسیاری از تولیدکنندگان قدیمی که اکنون وارد کننده صرف شده‌اند را خواهد پیمود و این موضوعی است که اصلاً مطلوب صنعت کشور نیست.
ایجاد یک برند ملی زیر نظر یک کنسرسیوم راهکار مطلوبی برای تعیین تکلیف آینده صنعت لوازم خانگی ایران است. کنسرسیومی که بتواند یک برند ملی مشترک را ایجاد کند و در آن حالت تمامی تولیدکنندگان داخلی با این برند برای صادرات کار می‌کنند.
در این حالت دیگر رقابت وجود ندارد و همه برای تأمین سبد مورد نیاز لوازم خانگی فعال هستند و تولیدکننده هر بخشی را که در توان دارد، تأمین می‌کند. لذا بازار یکدیگر را نخواهند گرفت و در کنار هم فعالیت می‌کنند. با این روش و تشکیل یک کنسرسیوم اصلی صادراتی که هیئت مدیره آن مجموعه‌ای از مدیران و روسای واحدهای تولیدی هستند، دستیابی به بازار صادراتی نیازمند آن خواهد بود که بر فناوری روز حرکت کرده و هدف روشن باشد.
